Alcaloid là những hợp chất hữu cơ phức tạp, chứa nitơ (bắt buộc), ngoài carbon, hydro, thường chứa oxy. Những alcaloid chứa oxy thường là những chất có dạng rắn. Một số alcaloid không chứa oxy thường ở dạng lỏng, dễ bay hơi như nicotin, anabazin, v.v... Các alcaloid có phản ứng kiềm và có tác dụng dược lực mạnh vỏi liều nhỏ.
a. Sơ lược về glycosid:
Glycosid là những hợp chất hoá học phức tạp, được cấu tạo bởi hai phần, phần đường và phàn không đường (genin hay aglycon). Các glycosid thường là những chất rắn kết tinh, chỉ vài chất có màu, tan trong nước và có vị đắng. Trong cây, các glycosid thường hoà tan trong dịch tế bào, phân tán trong toàn cây hay tập trung ở một số bộ phận nhất định như trong hạt (thông thiên, đào), trong quả (bồ hòn. bồ kết), trong lá (trúc đào), trong rễ (cam thảo, đại hoàng), V.V.... Đi kèm với các glycosid thường có các mon phân huỷ chúng. Vì vậy, khi kiểm nghiệm hoặc chiết xuất glycosid cần chú ý diệt men trước.
Các glycosid phân bố rộng rãi trong nhiều loài cây, nhưng thường gặp nhất ở họ Trúc đào (Apocynaceae), họ Thiên lý (Asclepiadaceae), họ Cải (Brassicaceae), họ Cúc (Asteraceae) họ Hành (Liliaceae 8.1.), họ Hoa hồng (Rosaceae), họ Hoàng liên (Kanuneulaceae). họ Hoa mõm chó (Scrophulariaceae), v.v...
Có nhiều cách phân loại glycosid. về phương diện độc học, glycosid được chia thành 3 nhóm:
- Glycosid độc đối với tim (còn gọi là Glycosid tim): Có ở các cây thông thiên, trúc đào. cây sừng dê, cây sừng trâu,...
- Glycosid sinh acid cyanhydric: Có trong củ sắn. măng tươi, hạt đào,...
- Glycosid tạo bọt và làm tan máu: Đó là saponin, còn gọi là saponosid. có trong nhiều cây như bồ hòn, bồ kết, găng trâu....
b. Một số cây độc chứa glycosid đã được nghiên cứu:
Cây dương địa hoàng (Digitalis lanaia Ehrh., và Digitalis purpurea L.): Trong lá chứa các glycosid độc đối với tim là digitoxin, digoxin và gitoxin, ... Tuy nhiên, với liều dùng thích hợp chúng là thuốc trợ tim có giá trị.
Cây trúc đào (Nerium oleander L.): Trong lá chứa các chất oleandrin, nerlin và neriantin,... là những glycosid độc với tim. Nạn nhân bị ngộ độc thường vật vã, đau bụng, giãn đồng tử, co quắp, cuối cùng tim ngừng đập ở thế tâm trương.
Cây Sừng trâu (Strophanthus sp.): Nhiều loài Strophanthus có nhựa mủ độc do có chứa Strophantin. Chất này rất độc, nhất là khi chúng thấm qua đường máu vào cơ thể. Nhiều nơi ở châu Phi, thổ dân dùng nhựa cây này tẩm vào mũi tên độc để bán thú rừng. Trên thực nghiệm, chỉ cần 5mg Strophantin đủ giết chết một con chó trong vòng 5 phút.
Trong một số cây độc, acid hữu cơ tồn tại dưới thể tự do hoặc liên kết với các chất khác. Cả hai trạng thái này đều có thể gây ngộ độc cho người hay gia súc khi ăn phải với số lượng đủ lớn. Trong đó, đáng chú ý nhất là acid oxalic và acid cyanhydric.
Acid oxalic: Có trong các cây khế, chua me, chút chít,,.. Nếu ăn nhiều có thể gây nhiễm độc đường tiêu hóa với biểu hiện phù nề hoặc xuất huyết.
• Add cyanhydric: Đó là sản phẩm thuỷ phân của các cyanoglycosid chứa trong một số hạt đậu độc, củ sắn, măng tre, lá và hạt đào,... Chất này ngăn cản quá trình trao đổi oxy trong hồng cầu, dẫn tới tím tái, “ngạt thở” và chết rất nhanh.
Lacton là những chất hữu cơ độc thường thấy ở một số cây độc trong họ Hoàng liên (Ranunculaceae)
Nhiều loại nhựa cây khi ăn phải có thể gây thương tổn đường tiêu hoá, hoặc khi chạm phải sẽ bị kích ứng da hay niêm mạc.
Đó là những protein thực vật có độc tính cao, điển hình là ricin có trong hạt thầu dầu, crotin trong hạt ba đậu, abrin trong hạt cây cam thảo dây. Những toxalbumin này có thể làm tan máu và huỷ diệt tế bào ở nồng độ rất thấp.
Sức khỏe 24h - Tin tức - Kiến thức - Y học
Địa chỉ:
Điện thoại:
Email: skhoe24h@gmail.com
