(Vị thuốc hạ phẩm trong Thần nông bản thảo kinh)

Dế là toàn thân phơi khô của con dế, còn gọi là thổ cẩu, lạp lạp cô. Người ta, thường bắt nó trên đồng ruộng vào mùa hè, thu, hoặc buổi tối thắp đèn dụ bắt. Dùng nước đổ vào hang, sau đó con dế bò lên khỏi hang là bắt được, phơi khô hoặc sao lên dùng làm thuốc.
Dế vị, mặn, tính hàn. Chủ trị khó sinh, thịt bị dằm đâm, làm vết sưng nhanh phá mủ, làm trối vật bị hóc nghẹn, còn có tác dụng giải độc, trị lở loét ác tính.
Trong Bản thảo cương mục có ghi chép: “Dế đào đất xuống mà sống, tứ chi ngắn, dế đực có thể bay, dế cái bụng lớn có lông tơ, không bay giỏi, hít gió ăn đất, thích ánh đèn, dế đực dùng để làm thuốc”. Dế vị mặn tính hàn, có chút độc, quy về Túc thái dương bàng quang kinh. Vị mặn có thể tán kết, hoạt huyết; tính hàn có thể thanh nhiệt giải độc, vì vậy có thể trị khí nghịch gây khó thở do phù thũng, giấc ngủ không sâu, còn có thể trị bệnh thạch lâm, thông lợi đại tiểu tiện, đồng thời có hiệu quả trị liệu rất tốt với chứng khó sinh, cổ kết hạch, nghẹn cổ họng, sưng tấy lở loét, thịt bị dằm đâm.
Ngoài ra, theo cách nói của Đào Hoằng Cảnh, những bộ phận khác nhau của con dế có công hiệu làm thuốc khác nhau: “Từ bụng trở lên rất chát, có thể gây tiểu tiện khó, từ bụng trở xuống lại rất lợi, có thể thông lợi đại tiểu tiện”.
Trị khí nghịch gây khó thở do phù thũng, giấc ngủ không sâu.
Trị khó sinh, cổ kết hạch có mủ, giải độc, trị lở loét ác tính.
Trị thạch lâm, thông lợi đại tiểu tiện.
Trị phù thũng (sưng phồng, thở gấp, không thể ngủ ngon)
Mùa hè bắt dế phơi trong bóng râm, chia đầu, bụng, đuôi ra, phơi khô rồi cất trữ dùng làm thuốc. Nếu trị phù thũng phần trên thì có thể lấy 7 cái đầu; nếu trị phù thũng phần giữa thì lấy 7 phần bụng; nếu trị phù thũng nửa phần dưới thì dùng 7 cái đuôi, tất cả đều phải nghiền thành bột uống với rượu trước bữa cơm.
Trị tiểu tiện không thông
Lấy phần thân dưới của dế mèn sao lên nghiền thành bột. Dùng nước uống 1,5g, lập tức đi tiểu tiện thông.
Trị bụng trên trướng
Con dế sao chín mỗi ngày ăn 20 con. Lại thêm đại kích, nguyên hoa, cam toại, đại hoàng, mỗi loại 9g. Các vị thuốc trên trộn đều nghiền thành bột, thêm 7 con dế trộn với hành, phơi khô trên tấm sứ mồi, bỏ cánh, chân, phân mỗi con cắt thành hai nửa trái phải. Nếu phù nghiêng về phía trái thì thêm 7 phần bên trái. Lúc sáng sớm, dùng lá trúc, thiên môn đông đun thành canh uống. 3 ngày sau dùng phương pháp này với bên phải.
Trị thạch lâm
Dế 7 con, muối 62g, trộn đều rồi sao trên tấm sứ mới, nghiền thành bột, mỗi lần uống 1 thìa với rượu ấm.
Trị đau răng
Dế 1 con, để trong cái máng cũ, dùng giấy ẩm bọc lại rồi hun lên sau đó nghiền bột đắp lên chỗ bị đau.