(Vị thuốc thượng phẩm trong Thần nông bản thảo kinh)

Hoạt thạch là loại khoáng chất magiê silicate Mg(Si4O10)(OH)2. Trong đó, tỷ lệ MgO là 31,7%, SiO2 là 63,5%, H2O là 4,8%. Có nhiều hình dạng khác nhau, màu trắng mịn, vàng nhạt, không mùi vị.
Bản kinh có viết: Hoạt thạch vị ngọt, tính hàn. Chủ trị toàn thân bốc hỏa, tiêu chảy, phụ nữ sau sinh không xuống sữa hoặc khó xuống sữa, tắc đường dẫn nước tiểu có thể thông lợi dạ dày, thải chất cặn bã ra khỏi dạ dày, tăng cường hoạt động chức năng của các cơ quan. Dùng lâu dài có tác dụng kiện tỳ, ích vị, kéo dài tuổi thọ.
Đông y cho rằng, hoạt thạch có vị ngọt nhẹ, tính hàn, quy về vị và bàng quang kinh. Vị ngọt, tính hàn có chất hoạt tính, cho nên tốt cho tiểu tràng và đại tràng, trị kiết lỵ, có thể "tuyên cửu khiếu chi bế, hành lục phủ chi kết", tức tăng cường khả năng hoạt động của dạ dày, nhuận tràng, từ đó thải cặn bã ra khỏi lục phủ, nhuận cửu khiếu, lợi tiểu, giúp cho phụ nữ sau sinh dễ dàng xuống sữa. Ngoài ra, hoạt thạch còn có thể lưu thông lỗ chân lông, trừ thấp, liền vết thương hay lở loét. Vì vậy,có thể được dùng để trị liệu các bệnh như: Lở loét, mẩn ngứa, rôm sảy. Ngoài ra, trong Bản thảo cương mục ghi lại rằng: Hoạt thạch còn chữa được bệnh phù nề chân tay, ho ra máu, chảy máu cam, xuất huyết ở các vết loét, sưng tấy vết loét.
Khi dùng hoạt thạch trước tiên cạo sạch, sau đó nghiến thành bột dùng trực tiếp, hoặc có phương pháp lọc sạch tạp chất, phơi khô trong bóng râm mát, cất đi dùng dần, có thể lấy túi vải bọc lại để nấu. Đặc biệt chú ý hoạt thạch tính hàn, có chất hoạt tính, nên thận trọng khi sử dụng cho một số bệnh như tỳ vị hư nhược, nhiệt nóng thương tân và hoạt tinh...
- Trị liệu các chứng bệnh như lở loét, rôm sảy, ung nhọt...
- Giúp xuống sữa nhanh sau sinh.
- Trị tiêu chảy.
- Lợi tiểu thông lâm.
Trị thương hàn chảy máu mũi
Bột hoạt thạch trộn với cơm nặn thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần lấy 10 viên cho vào miệng nhai vụn, uống với nước ấm.
Trị bí tiểu ở phu nữ mang thai
Lấy bột hoạt thạch trộn đều với nước, bôi lên vị trí cách dướii rốn 20cm. Trị tiểu ra máu, lo âu, khát nước 93g hoạt thạch (đã nung đốt), xạ hương, đinh hương, mỗi loại 3g. Tất cả các vị thuốc trên nghiền thành bột, mỗi lần uống 6g với nước cơm.
Trị phong độc nhiệt loét
Trước tiên, lấy hổ trượng, cam thảo, đậu ván nấu với nước để tắm. Sau đó dùng bột hoạt thạch bôi ngoài cơ thể.
Trị ra mồ hôi ở hạ bộ
Lấy 31g hoạt thạch, 15g hoạt thạch (đã nung đốt), một ít phèn khô. Tất cả các vị thuốc trên nghiền thành bột, bôi vào hạ bộ.
Trị sưng viêm
Hoạt thạch, xích thạch phì (halloysit một dạng khoáng vật sét), đại hoàng. Tất cả các vị thuốc trên nghiền mịn, lấy nước trà ấm rửa sạch vết thương rồi bôi lên.