(Vị thuốc hạ phẩm trong Thần nông bản thảo kinh)
Bán hạ là thân rễ phơi hay sấy khô của nhiều loại bán hạ khác nhau. Cây bán hạ thuộc nhóm thực vật thân cỏ sống lâu năm, họ ráy. Vào tháng 5, tháng 8 người ta thường hái rễ về phơi khô. Dựa vào các phương pháp bào chế khác nhau mà có thể phân làm thanh bán hạ, khương bán hạ, cô bán hạ, sinh bán hạ và trúc lịch.
Bán hạ vị cay, tính bình, chủ trị cảm mạo thương hàn, phát sốt sợ lạnh, khí tích tụ ở khoang dạ dày căng trướng khó chịu, có thể khiến cho khí thượng nghịch hạ hành, còn có thể trị hoa mắt chóng mặt, cổ họng sưng đau, căng tức ngực, ho suyễn, sôi bụng, còn có tác dụng toát mồ hôi.
Bán hạ quy về tỳ/thận kinh. Bán hạ vị cay có công dụng tán hàn, thông khí, ôn táo. Khi quy tỳ kinh lại có thể thấp kiện tỳ, khi quy vị kinh lại có thể thuận khí hòa vị, cho nên có thể chữa đàm nghịch hoa mắt, chóng mặt, do đàm thấp, tim đập nhanh, mất ngủ. Lý Thời Trân đã nói: “Tỳ vô lưu thấp bất sinh đàm”, cho nên tỳ chính là nguồn gốc sinh ra đờm, phổi chính là kho chứa đờm. Vì bán hạ thể hoạt nhưng tân ôn, cho nên nó có thể chữa; đờm ẩm và trướng bụng. Vị cay có thể nhuận, vị cay tính ôn có thể tán cũng có thể nhuận, cho nên có thể hành thấp mà thông đại tiện, lợi khiếu mà tiết tiểu tiện. Dùng bán hạ, nam tinh trị đờm, ho sẽ tự khỏi.
Bán hạ vị cay, tính ôn hòa vị, vì thế có thể chữa vị hàn và nôn mửa có đờm; hơn nữa vì vị cay của nó có thể tán, cho nên được dùng để chữa tức ngực hay u kết gáy đau. Trong cuốn Bản kinh có nhắc đến bán hạ có thể chữa: “tâm hạ kiên”, “ngực chướng, ho nghịch, bụng sôi” chính là lý lẽ trên. Trong Bản thảo cương mục có ghi: Bán hạ có thể tiêu trừ mụn nhọt, nhuận da và gây trụy thai.
Y học hiện đại nghiên cứu và chứng minh, bán hạ thực sự có công dụng cầm ho, giảm đau rát cổ họng. Bởi vì, bán hạ có chứa acid amin, cho nên các loại thuốc bào chế từ nó có công hiệu chống nôn, an thần. Nhưng vì bán hạ có độc, nếu dùng số lượng lớn sẽ khiến cho người bệnh nghẹt thở, cho nên phải tuân thủ nguyên tắc liều lượng thường dùng là từ 3 - 10g.
- Trị đàm nghịch hoa mắt, chóng mặt do đàm thấp, tim đập nhanh, mất ngủ.
- Có công dụng cầm ho và giảm đau rát cổ họng.
- Tiêu trừ mụn đầu nhọt, nhuận da, nó có thể gây trụy thai.
- Trị ho và trướng bụng, thông lợi đại tiểu tiện.
Trị phong đàm ở người già
Bán hạ (ngâm 7 lần, sấy qua), tiêu thạch, mỗi loại 15,6g. Hỗn hợp trên nghiền nhỏ, cho thêm bột mì trắng vào giã đều, trộn với nước nặn thành viên bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần uống 50 viên với nước gừng.
Trị ho do đàm nhiệt, mặt đỏ, nóng trong buồn phiên
Bán hạ, thiên nam tinh, mỗi loại 31g, hoàng cầm 46g. Hỗn hợp trên nghiền nhỏ, cho thêm nước gừng vào trộn đều nặn thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần lấy 50 - 70 viên uống với nước gừng sau ăn.
Trị ho do đàm thấp, sắc mặt vàng vọt, sút cân, ăn không tiêu
Bán hạ, thiên nam tinh, mỗi loại 31g, bạch truật 46g. Hỗn hợp trên nghiền nhỏ, cho thêm ít bột hồ nặn thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 50 - 70 viên.
Trị táo bón ở người già
Bán hạ (ngâm, rang), lưu huỳnh sống, mỗi loại một ít. Hỗn hợp trên nghiền nhỏ, cho thêm nước gừng tươi nấu thành dạng keo nặn thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần lấy 50 viên uống với rượu ấm khi đói.
Trị viêm họng
Lấy bột bán hạ tươi cho vào trong mũi, khi có nước mũi chảy ra là khỏi.
Trị hóc xương cá
Bán hạ, bạch chỉ, mỗi loại một ít nghiền nhỏ, lấy 1 thìa, hòa với nước uống đến khi nôn ra. Kiêng kỵ ăn với thịt dê.
Trị ho có đờm, mặt trắng bệch thở gấp, buồn rầu, xung mạch nhỏ và chậm
Bán hạ, thiên nam tinh, mỗi loại 31g, khuẩn quế 15,6g. Hỗn hợp trên nghiền nhỏ, cho thêm nặn thành viên bằng hạt ngô. Mỗi lần uống 50 viên với nước gừng.
Sức khỏe 24h - Tin tức - Kiến thức - Y học
Địa chỉ:
Điện thoại:
Email: skhoe24h@gmail.com
